|
(VNTB) - “Việt Nam chưa có mô hình pháp luật rõ ràng” là nhận
xét của phó giáo sư, tiến sĩ Ngô Huy Cương, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà
Nội.
Ý kiến trên của ông Ngô Huy Cương nằm trong
khuôn khổ Đề tài nghiên cứu cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, mã số QG.19.56
mang tên “Cải cách pháp luật dân sự đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công
nghiệp lần thứ tư ở Việt Nam”.
|
Xin được trích giới thiệu như một tham khảo
cho lý giải vì sao “Đã không biết sao lại bắt dân chúng chờ cả trăm năm?”
mà tác giả Mỹ Thuận đã thắc mắc trong một bài viết đăng trên trang Việt Nam
Thời Báo hôm 11-6-2020 (*).
|
Nói thêm, ý kiến của ‘người trong cuộc’ như
ông Ngô Huy Cương trong vấn đề cải cách tư pháp ở đây, cũng tương tự như
những kiên trì phản biện của nhà báo Phạm Chí Dũng trong các vấn đề nội
chính – một lãnh vực mà ông từng có thời gian dài đến 16 năm làm ‘người trong
cuộc’.
|
Các tít phụ trong bài là biên tập viên chọn
đặt.
|
Nền kinh tế của mệnh
lệnh hành chính
Pháp luật trong những nền kinh tế thị trường
phát triển có vai trò quan trọng nhưng không có ý nghĩa tạo lập nên nền
kinh tế.
|
Còn ở nước ta, hệ quả tất yếu của công hữu
hóa toàn bộ tư liệu sản xuất và kế hoạch hóa toàn bộ nền kinh tế quốc dân
là sự bài bác tư tưởng tư hữu và xóa bỏ tầng lớp thương nhân.
|
Để có được một chế độ công hữu về tư liệu
sản xuất và kế hoạch hóa nền kinh tế quốc dân, người ta ắt hẳn phải bằng ý
chí quyết liệt biến thành các mệnh lệnh có chế tài đặc biệt áp đặt cho toàn
bộ xã hội – đó chính là pháp luật- vì đơn giản theo nguyên lý cơ bản của
chủ nghĩa Mác- Lê Nin rằng quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa không tự nhiên
hình thành trong lòng các xã hội có giai cấp người bóc lột người.
|
Đói và tụt hậu về
kinh tế mà không thể không được thừa nhận, dù cố bao biện, khiến chúng ta
phải nhiều lần kế nhau liên tiếp phục hồi kinh tế tư nhân để mang về sự
sung túc, lại không gì khác hơn, bằng ý chí quyết liệt biến thành các mệnh
lệnh có chế tài đặc biệt áp đặt cho toàn bộ xã hội – đó chính là pháp luật
- vì nền tảng quan trọng của kinh tế tư nhân là quyền tư hữu tư liệu sản
xuất và tự do kinh doanh đã bị ý chí trước đó thủ tiêu.
|
Vẫn là sự tùy hứng
Hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay là một
hệ thống pha tạp bất chủ ý có căn nguyên công lý. Vì vậy có thể nói: Việt
Nam hiện nay không có một mô hình pháp luật rõ ràng.
|
Các đạo luật, kể cả Hiến pháp, được xây dựng
tùy hứng bởi các cơ quan soạn thảo và Quốc hội, thiếu nghiên cứu cơ bản và
thiếu đồng bộ nghiêm trọng. Mâu thuẫn, chồng chéo, thiếu hụt, bất cập và
không phù hợp với đời sống xã hội là hệ quả tất yếu phát sinh từ đó.
|
Hiến pháp năm 2013 là sự lai tạp giữa kiểu
loại Hiến pháp Soviet với kiểu loại Hiến pháp khá phổ biến ở các nước Tây
Âu, nhưng nghiêng nhiều về kiểu loại Soviet (mà có thể gọi là kiểu Hiến
pháp “bán xã hội”).
|
Bộ luật Dân sự năm 2015 pha tạp thiếu suy
nghĩ giữa pháp điển hóa theo trường phái Pandectits (Đức) và trường phái
Humanists (Pháp) với những thực tiễn thô nhám của Việt Nam.
|
Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi năm
2017) là sự kết hợp vội vã, thiếu nền tảng giữa luật hình sự Soviet và
truyền thống luật hình sự của các nước Tây Âu.
|
Luật Thương mại năm 2015 pha trộn thiếu tính
toán giữa mô hình luật thương mại Pháp, thực tiễn thiếu gọt giũa của Việt
Nam với một vài quan niệm của Hoa Kỳ.
|
Bộ luật Lao động năm
2012 dựa trên tư tưởng phát triển kinh tế thị trường với kỹ thuật pháp lý
Soviet, và một số kinh nghiệm trớ trêu về quản lý lao động của cơ chế kinh
tế kế hoạch hóa tập trung… Điều đáng nói là những sự lai tạp, pha tạp, pha
trộn, kết hợp hay trộn lẫn này đều là hệ quả của sự thiếu cân nhắc về nhiều
phương diện, chứ không phải là sự du nhập do giao lưu kinh tế, văn hóa một
cách lành mạnh thông thường.
|
Ảnh hưởng của truyền
thống Sovietique Law còn để lại khá nặng nề
Đáng chú ý là hệ thống pháp luật Việt Nam
hiện nay không có sự phân biệt đáng kể giữa luật công và luật tư. Nguyên
nhân chủ yếu là do sự ảnh hưởng của truyền thống Sovietique Law còn để lại
khá nặng nề.
|
Do vậy quan niệm về pháp luật của những
người làm luật vẫn xem pháp luật được làm ra để quản lý nhà nước và để nhân
dân thực hiện đúng như vậy. Bản thân trong qui trình làm luật của Quốc hội,
bất kể đạo luật nào cũng bị đòi hỏi đánh giá tác động xã hội như việc thiết
kế các chính sách công.
|
Trong khi chính thể được tổ chức tập quyền
về lập pháp theo kiểu Soviet, nhưng Quốc hội Việt Nam chỉ chú ý tới việc
thông qua từng đạo luật cho phù hợp với thứ tự và thời gian cũng như tên
gọi thể hiện trong chương trình do mình quyết định mà quên mất sự dẫn dắt
hệ thống pháp luật theo một mô hình nhất định.
|
Có lẽ vì vậy khâu nghiên cứu khoa học pháp
lý bị xếp ở hàng thứ yếu? Chẳng thế mà Viện Nghiên cứu Lập pháp và Tạp chí
Nghiên cứu Lập pháp tồn tại lay lắt, thiếu nhựa sống (có nghĩa là thiếu cả
nhân lực, vật lực và tài lực). Tuy nhiên có một số nguyên tắc mà Hiến pháp
năm 2013 định ra có thể làm kim chỉ nam cho việc soạn thảo và thông qua các
đạo luật. Vấn đề còn lại là những người trong qui trình này hiểu các nguyên
tắc đó như thế nào.
|
Hầu hết các nguyên
tắc hiến định liên quan tới môi trường pháp lý kinh doanh. Song cần chú ý
nhất tới ba nguyên tắc – đó là: nguyên tắc nhà nước pháp quyền; nguyên tắc
tư pháp độc lập; và nguyên tắc tự do kinh doanh.
|
Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam có gì khác lạ?
|
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét