Góp ý với Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Phú Trọng về con đường phát triển của Việt Nam

 Nguyễn Khắc Mai

Tôi đã đọc đi đọc lại bài báo của GS Nguyễn Phú Trọng “Một số Vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường tiến lên CNXH ở Việt Nam”. Tôi cũng đã đọc và theo dõi những bài viết hoặc khen nức nở hoặc phê bình phản biện. Tôi muốn góp ý với GS mấy điều.

Trước hết tôi thông cảm với anh (từ đây tôi xin được xưng hô như thế cho không đánh mất sự thân mật từng có), giữa lúc dầu sôi lửa bỏng của dịch cúm Tàu bùng phát ở mấy chục tỉnh thành, giặc đại Hán lai giễu võ dương oai ở Biển Đông uy hiếp an nguy chủ quyền của đất nước, mà ông tướng Chí Vịnh lại nói toẹt ra rằng chúng mạnh lắm, khó bề đương cự?! Anh đã phải bỏ thì giờ, công sức viết bài dông dài như thế. Tôi đoán cũng phải có nhiều lý do cấp thiết mới phải làm như vậy.

Tôi kể anh nghe một kỷ niệm vui của tôi gần đây. Năm 2018 GS Lê Hữu Khóa mời vợ chồng tôi sang Paris chơi mấy tuần. Một hôm, sau khi đi xem Bảo tàng Le Louvre, tôi đi loanh quanh mấy phố gần đó. Rất nhiều hiệu sách, ở ngoài vỉa hè họ bày bán loại sách cũ, giá rẻ. Tôi lật tìm được hai cuốn ưng ý. Đây là cuốn sách gối đầu giường thời trẻ của tôi. Tôi đã từng dịch nó rồi để lại cho anh em cùng hoạt động. Đây là cuốn sách viết về chủ nghĩa Mác cho giai cấp công nhân Pháp, phải nói là rất hấp dẫn, một văn phong trong sáng dễ hiểu, đề cập đến những vấn đề triết lý trừu tượng. Nhưng tôi đã rất là xã quých, nên trả lại không mua, tôi bảo với vợ tôi là nữ sĩ Băng Thanh và cô Phương thạc sĩ đi cùng “đây là cuốn sách đã đầu độc tôi hồi trẻ”. Bây giờ thì tôi lấy làm tiếc cho cái hành vi xã quých a’la ville ấy của mình. Tôi đã từng mê mẩn cái chủ nghĩa Mác và lý tưởng xã hội chủ nghĩa. Tôi bắt gặp K.Marx, càng về già càng trở nên sage, Tôi nghiệm ra sự hồ đồ của mình. Còn Marx thì về già lại thừa nhận rằng “không có lý tưởng cộng sản gì đâu, chẳng qua chỉ là ý nghĩ trẻ con lúc trẻ nay đã từ bỏ lúc về già!”(xem lời nói đầu của F. Ang ghen trong Lés Luttes des Classes en France). Nhân đây tôi nghĩ đến cái gọi là học thuyết Mac-Lê nin. Đây là cái mà Staline đã làm cho sang cái học thuyết Leninít của Nga. Họ đánh lận con đen, đem râu ông nọ cắm cằm ông kia. Vì thế khi người nông dân Việt Nam trong kháng chiến chống Thực dân Pháp họ chỉ chào “kính thưa ba ông tây bên ta!” Không biết ai là mác ai là lê, còn ông Le nin thì gọi nôm na là ông sáu la mã Lê nin. Hai ông này sao lại có thể bó rọ vào với nhau được. Ông Mác là nhà tư tưởng, ít nhiều lão thực, (biết mình đã không biết cái gì). Còn Lê nin là một tay chính trị cực đoan và thừa thủ đoạn! Họ chỉ có một thứ giống nhau đó là đực tính rất mạnh. Cái chất nam tính dư thừa cũng khiến họ cũng là những người kiệt xuất. Về lý thuyết, tôi thấy thực sự rối rắm, đến mức người Pháp, khi bất đồng với Liên xô họ đã phải tuyên bố về cái gọi là Cnxh màu cờ Pháp (socialisme au couleur francais). Rồi Tàu về sau cũng học mót mà gọi chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung hoa!? Tôi từng nghe một đàn anh là trí thức, ủy viên tw một lần đi Pháp về kể có một ủy viên tw đảng cộng sản Pháp khi ly khai đã tuyên bố (le communisme naît  dans la misêre,qui vit dans le mensonge et meurt dans la vẻrite’e, (chủ nghĩa cộng sản sinh ra trong nghèo đói, nó sống trong lừa dối và chết trong sự thật.) Tôi đã đến Pháp mấy ngày và cũng chiêm nghiệm được sự thất bại của đảng cộng sản Pháp ở những quận lao động. Theo tôi biết ở Mỹ cũng  có tình trạng, cái gọi la chủ nghĩa Mác đang thâm nhập vào một nhóm xã hội mà tôi đánh giá như nhận định của một số học giả thế giới rằng (cách mạng là ý tưởng của một nhóm trí thức, những kẻ cùng cố cực đoan sẽ thực hiện, còn hưởng thành quả nếu có thì thuộc bọn lưu manh). Có những tay trí thức, bằng cấp đầy mình nhưng dường như chưa hề biết câu ngạn ngữ Pháp “Dis - moi  qui tu hantes,je te dỉrait qui tu es.” Hãy bảo tôi biết anh chơi (lui tới) với ai tôi sẽ bảo anh là kẻ thế nào. Bởi họ đã mời gia đình một tên lưu manh, côn đồ, tội phạm đến tòa Bạch ốc để tôn vinh! Một thư chủ nghĩa thực dụng bỉ ổi đang len lỏi vào chính trị Mỹ.

          Tôi thông cảm với anh. Anh chỉ dám nêu một số vấn đề lý luận. Nhưng vấn đề lý luận thì không chỉ là chuyện khiêm tốn. Hãy nghe Trần Nhân Tông, trong Cư Trần Lạc Đạo Phú, Ngài có một mệnh đề : ”Cùng nơi ngôn cú”. Tôi hiểu Ngài muốn nói rằng nơi ngôn cú tức là nơi chuyện ngôn ngữ, tư tưởng, lý luận, thì phải đi cho đến tận cùng, phải rốt ráo. Lý luận không nên chỉ là một số, hoặc chỉ là nửa vời mà được. Tôi nhớ đến hai điều, mà tôi cho rằng kẻ sĩ, nhất là những Kẻ Sĩ Bắc Hà được xưng tụng nhất định phải biết và phải nhớ. a/ Một là ý kiến của Nhà văn Vũ Trọng Phụng: “Thật thế, tôi tin rằng Đại Cồ Việt ta là cái đất cằn cỗi, những lý thuyết và tư tưởng ở đâu đâu, tốt đẹp thế nào mặc lòng, cũng cứ đến đây là thối nát. Tôi không tin dân An Nam ta lại có nổi một điều tín ngưỡng nào, một quan niệm chắc chắn gi*…*Hoàng Ngọc Hiến nhận xét: dẫu bi quan hư vô, nhưng không phải không có ít nhiều minh triết. b/. Hai là điều mà những nhà truyền giao ở Bắc Hà tk XVIII có một nhận xét về cái xấu là tính hời hợt của người Bắc Hà (xem Xưa và Nay04-2003). Chạm vào lý luận liên quan đến sự phát triển của Đất Nước không được hời hợt. Càng không được để cho “cái gì tốt đẹp ở đâu không biết, cứ đến tay ta thì thối nát!”

          Không nên nói lấy được, theo lối tuyên truyền chính trị nhất thời. Từ bé, tôi đã được giáo hóa về chủ nghĩa cộng sản là Tam Vô :Vô Tổ quốc. Vô gia đình. Vô Tôn giáo!.Và Nhị Các: Các tận sở năng – Mỗi người làm hết sức mình. Các tận sở nhu, Mỗi người được hưởng hết nhu cầu của mình. Đơn giản quá, hời hợt quá. Những nội dung lý thuyết mà anh gán cho nhận thức về cnxh như Dân Giàu. Nước Mạnh. Xã hội Văn minh Dân chủ Công bằng, Kinh tế Thị trường hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hài hòa với tự nhiên và với xã hội…Không phải là đặc trưng riêng của cái gọi là xhcn. Nó là giá trị khát vọng chung của Dân tộc ta cũng như của nhân loại.Như nước Đan Mạch, là một quốc gia quân chủ lập hiến, họ không cần tuyên bố tiến lên cnxh, mà dân họ giàu nhất nhì thế giới, một xứ sở thật sự đáng sống.

          Khẩu hiệu Dân giàu Nước mạnh, theo tôi nhớ, được ông Đỗ Mười đưa ra nhân một lần chúc tết người Dân Sài Gòn.Ông ấy cũng muốn tạ tội với người Sài Gòn sau khi đã đem chủ trương cải tạọ công thương vô làm hại không biết bao người Sài Gòn mà kể. Nghe nói sau đó ông Lê Đức Anh đưa thêm công bằng cho đủ vị đĩa nộm.

          Kể Dân giàu, nước mạnh cũng đã là hay, nhưng không hay bằng cha ông ta quan niệm: Quốc phú Dân cường. Nước giàu Dân mạnh. Hồ Chí Minh có nho học nên hiểu nghĩa này sâu sắc hơn. Không thể có chuyện làm cho dân nghèo mạt rệp mà nước có thể giàu được. Còn Dân có mạnh vì gạo bạo vì tiền, lại mạnh về đường học vấn, dân trí cao, chính Nguyên Ái Quốc cũng từng nói dân khôn thì quan không thể bắt nạt được, mà Dân lại có thực quyền càng mạnh. Nhân đây tôi thấy Thủ tướng Pham Minh Chính bắt đầu nói học thật. Nếu Dân ta có học thật, giàu có thật lại có quyền thật thì tôi cần chi tiến lên cnxh cho mệt. Anh có đồng tình với tôi không? Có người cho hậu dân sinh nghĩa là chuyện để làm sau. Thưa không phải. Hậu đây có nghĩa là làm cho thành hậu hĩnh, cho đầy đặn, nó là minh triết “sâu rễ bền gốc” mà Đức Thánh Trần chủ trương. Nhân dịp này tôi thấy nếu Thủ tướng thuyết phục được TBT quyết tâm đẩy tới câu chuyện Hoc thật và bàn cho ra nhẽ sửa cái luật đất đai rất tầm phào hiện nay thì giá trị gấp ngàn vạn lần cái học thuyết tiến lên cnxh. Anh nên nhớ chỉ cần một chỉ thị 100 và cái nghị quyết khoán 10 mà dân ta đã thoát khỏi cảnh đi mua thức ăn gia súc của họ để về cầm hơi, lại còn trở thanh nước xuất khẩu gạo có hạng. Dân ta là chủ nhân của giá trị minh triết về cái “Thực”. Có thực mới vực được Đạo”. “Sống ở đời ăn miếng dồi chó. Chết xuống mồ biết có hay không?” Thật tài tinh. Chỉ ra trong một món ăn cả một mệnh đề cốt tử của triết học, tồn tại hay không tồn tại. To be or not to be! Vì thế tôi nghĩ rằng mình đừng “súng sính và riết róng” lý thuyết làm gì. Mà chính anh cũng từng nói trăm năm nữa biết có hay không. Bàn chuyện trăm năm sau biết có hay không chi bằng rủ nhau đi gắp miếng dồi.

Về vấn đề thực tiễn, tức là chuyện làm và ăn. Dân ta rất chú trọng cái lẽ ăn. Ăn làm. Ăn nên làm ra. Ăn ở cho phải đạo,ăn nằm.…  Đến nỗi bọn quan lại cộng sản tiếp nhận cái lý sự ăn, trở thành lẽ sống bất chấp dân ta vẫn dạy rằng “miếng ăn là miếng tồi tàn”... Chúng ăn bẩn, ăn bất kể thứ gì,bất chấp đạo lý, luật pháp.Đến nỗi anh phải dựng cả một cái lò tôn, mà chúng vẫn không chừa. Cả một Quốc hội vẫn không dám định ra thế nào là tài sản bất minh. Tôi đồ rằng bọn họ ai cũng dính tài sản bất minh nên tìm cách tránh không đưa ra thành luật. Ở những nước văn minh họ có luật tài sản, tài sản thứ nhất thuế khác mà thứ hai, thứ ba thì mức thuế khác. Khi tôi sang thăm lại Tiệp khắc, anh em kể, ông thủ tướng xây ngôi nhà giá trị một triệu tư đô la. Tài chính vào kiểm tra, duy chỉ có 6000 đô la không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp, liền phải nộp 70% khoản thu nhập bất minh này, mới yên.…Lại phải loại bỏ bớt những công viên chức ngồi chơi xơi nước đi, cải cách tiền lương.Anh cũng biết rồi.Khi anh làm đề tài Luận cứ khoa học cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ công chức thời hiện đại,chính tôi đã trình bày chính sách lương hiện nay là tội lỗi,vì nó đã góp phần làm đảo điên những giá trị.

Như trên đã thưa rất nhiều vấn đề thực tiễn đều cấp bách, cần thiết,anh nên bỏ công cùng mọi người nghiên cứu để cải cách. Nhiều chính trị gia của những nước tiên tiên xung quanh ta, họ không bỏ công bàn lý luận suông mà để tâm cùng giới tinh hoa của họ, vạch ra và áp dụng những chủ trương chính sách tiên tiến hợp lý, khiến chi ba bốn thập kỷ họ đã sánh vai được với các  nước hiện đại của thế giới. Còn ở nước ta vào năm 1945, đã nêu vấn đề sánh vai với cường quốc năm châu, thì nay không những không sánh với cường quốc, mà cả mấy nước lân bang ta cũng không thể sánh vai, sánh vế, mà chỉ sánh đùi với họ mà thôi. 

        Cụ Ngô Thì Sĩ, một danh sĩ Bắc Hà, thân phụ của Ngô Thì Nhậm có một câu nói, mà chúng tôi gọi là minh triết. Nó không phải là lý thuyết, mà là trực cảm. Nó là sự đúc kết từ thực tiễn hành động của con người và xã hội từ bao đời rồi chiêm nghiệm mà thành.”Đem đạo thánh hiền để quở trách thói đời, không bằng đem đạo đời thường để cảm hóa lòng người”. Anh Ivo Vasiliev, một trí thức Tiệp khắc khi sang dự Hội thảo kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Hồ Chí Minh nhân đọc bài báo của tôi về giá trị minh triết ấy, đã hỏi: “Đạo thánh hiền thì tôi hiểu, còn đạo đời thường là thế nào?” Tôi trả lời đạo đời thường là như người nông dân cần ruộng đất, trả đất đai cho họ làm chủ. Người thợ thủ công cần xưởng máy phải trả xưởng máy cho họ. Nhà doanh nghiệp cần nhà máy, tàu thuyền, ngân hàng tín dụng, phải trả cho họ. Ivo gật gật bảo “tôi hiểu tôi hiểu”.Mấy năm gần đây tôi đọc lại Mác, thấy Mác cũng đề cập đến ý ấy.Ông nói, “những người sản xuất chỉ được tự do một khi họ có quyền sở hữu:đất đai, nhà máy, tàuthuyền, ngân hàng, tín dụng…”*Tôi còn nghĩ đạo đời thường nghĩa là nhân loại đang được dùng giá trị gì của cái đúng, cái tốt, cái đẹp, như dân chủ chẳng hạn, thì như Hồ Chí Minh cũng quan niệm được rẳng ”Phải làm sao cho dân ta dùng được, hưởng được quyền dân chủ..” Anh cũng biết rồi đấy Hồ Chí Minh còn yêu cầu phải là dân chủ thật, dân chủ mở rộng. Bây giờ ngay trong đảng với nhau còn thiếu dân chủ.Các thiết chế xã hội thì cũng chỉ là quan chủ, đảng chủ.Dân đâu có dùng đươc. Nếu không làm cho dân “dùng được, hưởng được” dân chủ, hóa ra Hồ Chi Minh chỉ nói không làm. Cái tội làm cho dân mất niềm tin vào Hồ Chí Minh,trước hết sẽ là do các anh.Hãy thôi học tập Hồ Chí Minh một cách hình thức đi.

        Bốn anh nên chụm đầu với nhau, cùng với một nhóm trí thức thứ thiệt, bàn cho ra nhẽ để ban hành một số luật tử tế cho dân dùng, dân hưởng.Luật đất đai, luật lập hội, luật biểu tình, luật tự do báo chí,luật kinh tế tư nhân, chương trình cải cách giáo dục để học thật dạy thật có nhân tài thật, coi trọng cải cách hành chính để có một nền hành chính và đội ngũ công chức thật sự là bà đỡ cho công cuộc phát triển Đất Nước. Hãy dũng cảm tự diễn biến tự chuyển hóa. Hãy thành tâm học tập những minh triêt trị nước an dân của Tổ tiên:Khoan Giản An Lạc. Vô vi Cư Điện các. Xứ xứ tức đao binh, Phù quốcbản, hà bạo khử, tắc dân tự an.Làm sao cho trong thôn cùng xóm vắng không còn lời hờn giận oán sầu.Vạn dạm Biển Đông dang tay giữ. Muôn năm Đất Việt vững trị bình. Có độc lập thống nhất mà dân không hưởng hạnh phúc tự do thì cũng không nghĩa lý gì.v…v./. ( Xin tham khảo “Có Một Nền Minh Triết Việt.” Tham luận tại hội thảo Việt Nam học 2021)./.

* Xem Marx Sa Vie et son eouvre của J.Eleinstein,P Fayard.Páris.